Over melkrobotisatie en de prijs van de vooruitgang

Afgelopen tijd zijn we drukker dan anders met ons bedrijf. Dit najaar hopen we een melkrobot te installeren en daarvoor moeten nogal wat voorbereidingen worden getroffen tussen de dagelijkse werkzaamheden door. Geen vakantie dus deze zomer maar dat is eigenlijk toch al niet echt mogelijk op een melkveehouderij omdat het erg lastig is het vee aan een derde voor langere tijd over te dragen. Een midweekje weg is voor een melkveehouder al een enorme luxe. Gelukkig krijgen we nog steeds elke zomer bezoek van vrienden en familie uit Nederland die ons toch een beetje een van hun vakantiegevoel aan ons doorgeven en zijn er tegenwoordig de sociale media die ook vol staan met vakantiefoto’s en je meenemen naar exotische oorden.

Helaas kreeg ik de laatste periode ook via die sociale media meerdere malen uit verschillende hoeken het volgende filmpje voorgeschoteld: http://www.filmsforaction.org/watch/without_saying_a_word_this_6_minute_short_film_will_make_you_speechless/. Het filmpje laat indringend zien hoe het er in de bio-industrie aan toegaat en tot welke excessen dit kan leiden. In het filmpje is ook melkvee te zien waardoor ik me dubbel voel aangesproken. Ik ben melkveehouder en eet ook nog eens gewoon vlees. Maar wanneer vervolgens in één van de commentaren wordt gewezen op de site van Wakker dier en hun rapport over melkvee heb doorgenomen voel ik me ook nog eens een dierenbeul en een graaier (zie: http://www.wakkerdier.nl/uploads/media_items/rapport-melkveesector-vijf-voor-twaalf.original.pdf). En dat terwijl ik in werkelijkheid juist vaak het gevoel heb te worden geleefd door de koeien, dag en nacht voor ze klaar sta omdat hun gezondheid en welzijn voorop staat en van de week weer eens te horen heb gekregen dat een collegaboer ermee stopt omdat hij niet meer voor niets wil werken.

In het rapport van de stichting Wakker dier zijn alle negatieve onderzoeken van de melkveehouderij op een rijtje gezet zodat je een behoorlijk ongenuanceerd beeld van deze sector krijgt. Op elk punt is genuanceerd tegen in te gaan maar ik zal me beperken tot hetgeen wordt geschreven over de robot en het winstbejag van de melkveehouder.

Hetgeen er over de robot wordt geschreven, zou iedere melkveehouder ertoe bewegen de robot direct bij het oud vuil neer te zetten. Het ding jaagt de koeien uit de weide, verhoogt het risico op uierontsteking en zorgt ervoor dat de melkveehouder de gezondheid van zijn koeien minder goed in de gaten heeft. De boer heeft immers niet meer het tweedagelijks contact met de dieren dat hij voorheen wel had.

Juist het beter kunnen volgen van de gezondheid van de koeien is, naast de het verlichten van de werklast, één van de belangrijkste redenen waarom wij voor dit systeem kiezen. In de beginjaren van de robot zijn er inderdaad problemen met uierontsteking geweest maar tegenwoordig is dit niet meer zo. Via stappen- en herkauwtellers en melkmetingen wordt de koe nauwlettend door de robot in de gaten gehouden en heeft de melkveehouder juist sneller dan voorheen in de gaten of een koe iets mankeert. En de tijd die de melkveehouder normaal gesproken in de melkput doorbracht, kan hij nu gebruiken om in de stal of wei het gedrag van zijn koeien beter in de gaten te houden.

Het welzijn en de gezondheid van de beesten staat immers bij iedere melkveehouder (die ik ken) voorop want een ziek beest betekent niet alleen zielige koe maar ook minder melkopbrengst, meer kosten en vooral veel meer werk.

De gezondheid en het welzijn van de koeien is tevens  één van de redenen waarom wij onze koeien willen blijven beweiden. Met robot. Ook dat kan tegenwoordig. Via automatisch aangestuurde poortjes zal de robot komend voorjaar de koeien naar de weide of naar de robot sturen. Het wel of niet beweiden heeft weinig te maken met een melkrobot maar wordt voornamelijk bepaald door de grote van de veestapel. Wij hebben een veestapel met 64 melkkoeien, een mooi aantal om nog kunnen te beweiden.

Ik schrijf ‘nog’ want net als elke veehouder hopen we dat we het met dit aantal koeien nog jaren kunnen volhouden. Dit zal een behoorlijke uitdaging worden, gezien de enorme prijsstijgingen van veevoer en energie de laatste jaren terwijl de melkprijs gemiddeld genomen gelijk blijft en eerder de neiging heeft te zakken. Stijgende kosten en lagere opbrengsten per eenheid product brengt een ondernemer en dus ook de veehouder in de verleiding tot meer efficiëntie. Bijvoorbeeld door te streven naar schaalvergroting of automatisering. Zeker wanneer je als melkveehouder in de vrije markt moet concurreren tegen bedrijven uit oost europa waar mankracht slechts drie euro per uur kost. Wanneer je realiseert dat een melkveehouder meer uren maakt dan de gemiddelde CAO voorschrijft kun je misschien begrijpen waarom een melkveehouder streeft naar verlichting en vermindering van het werk. (Wij tellen niet onze uren maar weten wel dat ze gemaakt worden: na een klein weekje vakantie afgelopen winter kregen wij een factuur voor 100 uur vervanging voorgeschoteld door de bedrijfshulp. Dit was een gewone week zonder afkalvende koeien of zaai- of oogstwerk).

Efficiëntie: voor vele ecolo’s een vies woord maar helaas wel de harde realiteit om te kunnen overleven als ondernemer. Let op het woord ‘overleven’ want het gaat bij de melkveehouder echt niet om nog meer winst maken want dat doet hij met moeite maar het gaat voornamelijk om de jaarlijkse strijd om uit de rode cijfers te blijven en de veestapel gezond te houden. Hij probeert te besparen op mankracht en veevoer maar ook zo efficiënt mogelijk om te gaan met bestrijdingsmiddelen en medicijnen. Wie wel eens een factuur van bestrijdingsmiddelen of van de veearts onder ogen heeft gehad, snapt wat ik bedoel.

Natuurlijk zou iedere melkveehouder wel een lief klein rendabel boerderijtje willen runnen met dertig koeien, een veertig uurige werkweek, vrije weekenden en 25 vakantiedagen maar de half vrije markt economie lijkt dit niet toe te staan.

Een alternatief voor de schaalvergroting of efficiëntie zou kunnen zijn om op biologische productie over te stappen. Graag zou ik hier in geloven maar tot nu toe ben ik er niet van overtuigd dat dit dè oplossing is: Stel dat we ons allemaal zouden kunnen veroorloven dezelfde hoeveelheid biologisch voedsel te eten en te drinken als dat we nu doen. Hoe moet dat dan met de groeiende vraag naar voedsel van de alsmaar groeiende wereldbevolking waarvan een groot deel nog steeds honger heeft? Is hiervoor wel genoeg schaarse landbouwgrond beschikbaar?

Biologische landbouw is helaas nog steeds een stuk minder efficiënt dan de gangbare landbouw. Er wordt gelukkig veel onderzoek gedaan naar efficiëntere duurzamere landbouw dus er is hoop. Voorlopig zie ik de biologische landbouw als een nobel protest tegen de gangbare landbouw maar niet als dè oplossing. (Ik ben dus niet tegen maar zie het nog niet als een duurzame oplossing)

Vaak wordt vergeten dat de milieuvervuilende en dieronvriendelijke gangbare landbouw bij heeft gedragen aan het luxe en comfortabele leven dat we in het westen kunnen leiden. In het westen bestaat er vanaf de jaren vijftig geen honger meer is er tegenwoordig zelfs voedsel in overvloed. Daarnaast is in gangbare landbouw nog slechts vijf procent van de westerse beroepsbevolking actief zodat de rest elkaar voornamelijk diensten kan verlenen en zijn we in de luxe positie om vruchtbaar land voor exorbitante bedragen te verkopen om er huizen op te bouwen, natuurgebieden of golfterreinen van te maken waar van hartenlust gerecreëerd kan worden omdat we niet meer druk hoeven te zijn met voedsel te verzamelen. Daarnaast hoeft er door de hoge opbrengsten van de moderne landbouw slechts vijf tot tien procent van een westers inkomen te worden besteed aan voedsel en kan de rest worden besteed aan wonen, vakantie, elk seizoen een nieuwe outfit en elektronica.

Zoals vlees en zuivel vaak onder dieronvriendelijke omstandigheden worden geproduceerd, worden kleding en gadgets vaak onder mensonterende omstandigheden gemaakt. Vaak wordt hiervan gezegd dat boycotten van deze spullen weinig zin heeft omdat het probleem dan gewoon wordt verplaatst naar een andere sector of locatie en er nog grotere armoede achter blijft. Zo is het boycotten van zuivel en vlees door vegetarier of veganist te worden volgens mij dus ook geen oplossing voor het dierenwelzijnprobleem. Wel een manier om aandacht te vragen voor het probleem maar niet dè oplossing. De problemen zullen slechts worden verplaatst. Naar schaalvergroting (want de gewenst kleine bedrijven zullen het het eerst laten afweten en worden opgeslokt door de grotere) of naar landen met lage uurlonen. Beter is, denk ik, in gesprek te gaan met de verantwoordelijken en in overleg regels te maken die leiden tot betere productie omstandigheden. Ongenuanceerde rapporten schrijven en een beroepsgroep zwartmaken lijkt mij zeker geen goede oplossing.

Het minderen van het consumeren van dierlijke producten lijkt mij nog de beste oplossing maar gezien de aard van de mens en zijn historie ook gelijk de meest kansloze. Het hemelse paradijs heeft plaats gemaakt voor het aardse waar het bevredigen van onze zintuigen een doel op zich is geworden. De paradox wil dat de gecreëerde overvloed alleen maar tot nog meer schaarste en ontevredenheid leidt: Wanneer er meer is willen we ook meer en zijn pas tevreden als we dat hebben om vervolgens nog meer te verlangen. Gewoon omdat het mogelijk is.

Een hopeloos vooruitzicht voor de mensheid, lijkt het. Maar misschien is er toch nog een lichtpuntje. Misschien is er wel een hele andere oplossing om ons alsmaar groter wordende consumptiepatroon te doorbreken. Misschien moeten we het niet zoeken in het consumeren van nog meer (statusverhogende) producten maar het zoeken in het zegevieren van de overvloedige productie. Zoeken naar overvloedige dier-, mens- en milieuvriendelijke productie die zichzelf direct consumeert. Net zoals Aristoteles zegt, streven naar handelingen die op zichzelf zinvol zijn en waarin het doel in de handeling zelf besloten ligt: Muziek, dans of een goed gesprek bijvoorbeeld? Het lezen van een goed boek, zorg voor je naaste? Of misschien wel het schrijven van een zinloos verhaal?...